Σίμος Οικονομίδης tempus fugit

Μας έλαχε να ζούμε σε μια αντιφατική χώρα, η οποία έχει την έπαρση αναπτυγμένης, δομές αναπτυσσόμενης και νοοτροπία υποανάπτυκτης. Φυσικά, για όλα φταίει το κράτος.

Κυριακή των Βαΐων, επισκέφθηκα το Δασικό Χωριό Ερύμανθου, φυτεμένο στα 1350 μέτρα, στο Δημόσιο Δάσος Δρυμού της Δυτικής Ροδόπης (Νομός Ξάνθης). Πέρα από την άψογα οργανωμένη φιλοξενία του Δασικού Χωριού, είχα την ευκαιρία να χαρώ τη σπάνια ομορφιά του καταρράκτη της περιοχής, που με τη δύναμη και τη μεγαλοπρέπεια των 35 μέτρων του έχει χαρακτηριστεί ο μεγαλύτερος των Βαλκανίων. Ο καταρράκτης είναι κρυμμένος βαθιά στο δάσος, στο τέρμα ενός φιδωτού κατηφορικού μονοπατιού 2 χιλιομέτρων – η πορεία διαρκεί 40 λεπτά. Το θέαμα αποζημιώνει με το παραπάνω.

Κάπου εδώ τελειώνει το μεγαλείο της ελληνικής φύσης. Και αρχίζει το όνειδος του ελληνικού λαού. Κατά μήκος της δασικής διαδρομής έχουν τοποθετηθεί με μέριμνα του Δασαρχείου ξύλινα κιόσκια για την ανάπαυση των περιηγητών. Προφανώς κάποιοι από αυτούς δεν αντιλήφθηκαν το είδος της χρήσης των. Φαίνεται ότι τα πέρασαν για σημεία περισυλλογής απορριμμάτων και έτσι απέθεσαν εκεί τα σκουπίδια τους, κληροδοτώντας στους επόμενους μια αποκαρδιωτικά αντιαισθητική εικόνα.

Είναι δε χαρακτηριστικό το ότι σε καμιά γωνιά αυτής της χώρας, όσο άγνωστη και απρόσιτη, δεν λείπουν το χαρτί, το πλαστικό και ο τενεκές. Στο πιο απόκρημνο φαράγγι, στην πιο μυστική σπηλιά, παραμονεύει το περιτύλιγμα του κρουασάν και το κουτί του αναψυκτικού. Θα πίστευε κανείς ότι υπάρχει σε δράση μια οργάνωση φανατικών της ρύπανσης που μοναδικό σκοπό έχει να κηλιδώνει το φυσικό πρόσωπο αυτού του τόπου.

Αν αυτή τη στιγμή ξύπνησε μέσα σας το ανακλαστικό της επίρριψης ευθυνών στην πολιτεία, σας καλώ να σκεφτείτε ότι η πολιτεία δεν είναι, ούτε πρέπει να είναι, ένας πανταχού παρών χωροφύλακας που χρεώνεται τη δική μας ανευθυνότητα. Είναι ζήτημα φυσικής και πόρων: Δε χωράει κανένα απορριμματοφόρο όχημα σε ένα δασικό μονοπάτι. Ούτε μπορεί η πολιτεία να διαθέτει από 10.000 δημοτικούς υπαλλήλους σε κάθε βουνό, λόφο, ποταμό ή λίμνη αυτής της χώρας, για να παίρνουν από πίσω, ένας προς έναν, τον κάθε περιηγητή και να συλλέγουν το σκουπιδαριό του. Ας το πάρουμε απόφαση: δεν ευθύνεται το κράτος, αν εμείς σπέρνουμε στις πλαγιές τα αποφάγια μας, όπως δεν ευθύνεται το κράτος, αν υπάρχουν σβουνιές στο σαλόνι μας.

Χωρίς αμφιβολία, το ισχύον κράτος, και κάθε κράτος που ανεχόμαστε, έχει πάρα πολύ μεγάλα περιθώρια βελτίωσης. Δεν έχω καμιά πρόθεση να το απαλλάξω από τις ευθύνες του ή να του προσφέρω ελαφρυντικά. Αλλά, λογικά, νομικά και γεωγραφικά, κάπου το κράτος σταματάει. Και κάπου αρχίζει η ατομική ευθύνη. Ας μην ξεχνάμε ότι ακόμα και η κυβέρνηση που έχουμε είναι το εξαγόμενο ενός αθροίσματος ψήφων και ότι κάθε ψήφος είναι μια προσωπική επιλογή. Αλλά πέρα από αυτό, υπάρχει μια περιοχή της κοινωνικής ζωής που εξαρτάται καίρια και αποκλειστικά από την ευαισθησία και την υπευθυνότητα της ατομικής συμπεριφοράς. Δυστυχώς, φαίνεται ότι για πολλούς από εμάς οι έννοιες αυτές δεν είναι παρά άγνωστες λέξεις σε ένα λεξικό που δε λέμε να ανοίξουμε.