Υψηλή Νοημοσύνη (2005)
Ταινία Good Will Hunting. O ιδιοφυής Will (Matt Damon) συναντάει τη Skylar (Minnie Driver) σε ένα μπαρ. Προκύπτει αμοιβαία έλξη. Η Skylar παίρνει την πρωτοβουλία και του ζητάει να βγουν για έναν καφέ. Εκείνος της απαντάει ότι μπορούν να βγουν για ένα τοματόζουμο (ή κάτι τέτοιο) και την αφήνει άναυδη. Της εξηγεί κατόπιν ότι θεωρεί την έκφραση «για έναν καφέ» κοινότοπη αυθαιρεσία, αφού δεν είναι καθόλου προκαθορισμένο το τι ακριβώς θα πιούνε. Το μήνυμα είναι ότι οι ευφυείς άνθρωποι είναι αντισυμβατικοί και τείνουν να καταρρίψουν τις παραδόσεις. Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι ο Will στην ταινία είναι 20 ετών.
Κάθε ευφυής άνθρωπος δικαιολογείται απόλυτα, και ίσως οφείλει, να αντιδράει όπως ο Will. Όταν είναι 20. Αλλά από ένα σημείο και πέρα αρχίζει μια παρεξήγηση. Παρακολουθώντας τα λεγόμενα κάποιων ανθρώπων με ασυνήθιστο I.Q. σου δημιουργείται η εντύπωση ότι η υψηλή νοημοσύνη ταυτίζεται με την επίθεση σε κάθε είδους συμβάσεις. Ακόμα και σε συμβάσεις όπως η φράση «πάμε για καφέ». Αυτή η κατάσταση αγγίζει την παράνοια, καθώς οτιδήποτε αν πεις σε έναν τέτοιον άνθρωπο, θα σου απαντήσει περίπου όπως ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής ή όπως απαντούσε ο Jeff Bridges στην Karen Allen στην ταινία Starman: «Define καφέ!». Η υπόθεση, δηλαδή, τείνει προς την εξής κατάντια, να πρέπει να ορίζεις εκ του μηδενός το καθετί. Φρίκη.
Θέλω να πιστεύω ότι ο ίδιος ο Will Hunting, δέκα χρόνια αργότερα, τριαντάρης πια και σοφότερος, θα είχε υπαναχωρήσει ως προς αυτό το ζήτημα και θα είχε συμφιλιωθεί με την πρόταση «πάμε για καφέ», επανεντάσσοντάς την ήσυχα στο φραστικό του οπλοστάσιο. Γιατί με το χρόνο υποστέλλονται τα επαναστατικά φλάμπουρα (όχι χωρίς λόγο πάντοτε) και προστίθεται ένα άλλο είδος νοημοσύνης, που θα μπορούσε να ονομαστεί κοινωνική. Γιατί, αν κάποιος θεοποιήσει τη μαθηματική ή αναλυτική νοημοσύνη και αναπτύξει μόνο αυτήν, μάλλον θα αποτύχει γενικότερα και σχεδόν σίγουρα θα δυστυχήσει.
Άλλωστε το ζήτημα είναι καθαρά πρακτικό. Δεκτό, βέβαια, ότι αν μια παρέα βγει «για καφέ», ίσως μόνο ένας από την παρέα θα παραγγείλει καφέ, ενώ ένας άλλος σοκολάτα, κάποιος χυμό, ο τέταρτος μια πάστα και ο πέμπτος ένα τοστ ζαμπόν. Εξάλλου, πάντα θα υπάρχει και ο έκτος, αυτός που θα παραγγείλει τζιν-τόνικ μέρα μεσημέρι. Αλλά για έλα στη θέση του οργανωτή της εξόδου, ο οποίος χάρη ακριβολογίας και φιλολογικής συνέπειας θα πρέπει να τηλεφωνήσει στους άλλους πέντε και να τους προτείνει με πάσα σοβαρότητα (επί πέντε, θυμίζω): «Είσαι να βγούμε για έναν καφέ, μια σοκολάτα, ένα χυμό, μια πάστα, ένα τοστ ζαμπόν και ένα αναθεματισμένο τζιν-τόνικ;»
Συμφωνώ ότι είναι γνώρισμα, ανάγκη και καθήκον της υψηλής νοημοσύνης να ασκεί έλεγχο στις συμβάσεις. Αλλά πιο πάνω από την υψηλή νοημοσύνη υπάρχει η υψηλότερη, αυτή που αντιλαμβάνεται την αξία της λειτουργικότητας και δε θυσιάζει την ευχέρεια της επικοινωνίας στο βωμό μιας απρόσοδης τυπικής λογικής.