Νοσταλγία
Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι από την αρχή. Δεν είσαι πολύ σκληρός για να νοσταλγείς. Κανείς δεν είναι. Ο Bruce Willis δεν είναι. Όλοι υποκύπτουν κάποτε. Χρειάστηκε να γυρίσω την πλάτη μου στα άγρια γένια μου, για να παραδεχτώ κάτι τέτοιο δημόσια. Είμαι σίγουρος ότι μπορείς κι εσύ να το κάνεις.
Αν, ωστόσο, επιμένεις ότι έχεις ανοσία στη συγκεκριμένη πάθηση, επίτρεψέ μου να σου φρεσκάρω τη μνήμη. Θυμάσαι τότε που άνοιξες το συρτάρι σου, αυτό το εκπληκτικό γιουσουρούμ που τείνει να αποκτήσει αρχαιολογικό ενδιαφέρον, και, ψάχνοντας για κανένα κέρμα που θα συμπλήρωνε τα τελευταία σου ψιλά, για να παραγγείλεις καμιά πίτσα να τραφείς, βρήκες σε μια γωνιά, ξεχασμένη, την κορδέλα από τα μαλλιά της, που διατηρούσε ακόμα ίχνη από το άρωμά της, και έμεινες εκεί να κοιτάζεις την κορδέλα, να μυρίζεις την κορδέλα, και να νοσταλγείς τις πιο έντονες στιγμές της ζωής σου για αρκετά λεπτά, πολλά λεπτά, μέχρι που λύγισες και σήκωσες το ακουστικό για να σχηματίσεις τον αριθμό της, αλλά αμέσως μετά θυμήθηκες τους λόγους για τους οποίους χωρίσατε, δεν είχε περάσει ακόμα αρκετός καιρός ώστε να ξεχάσεις, και τότε οι πάλλευκες μνήμες συγκρούστηκαν μετωπικά με τις μελανές, πόσο άδικη είναι η ζωή, ξέρω, και βρέθηκες να χτυπάς το ακουστικό πάνω στο γραφείο, αποφασισμένος να μην το αφήσεις να πάρει ανάσα, ώσπου εμφανίστηκε ο συγκάτοικος, που απορούσε τι θα γίνει με την πίτσα που λέγατε, και έμεινε σύξυλος έτσι που σε είδε να σφυροκοπάς το γραφείο σου, αλλά εσύ δε σταμάτησες ούτε όταν, από τη μανία σου, έφυγε το μεγάφωνο του ακουστικού στον αέρα, ούτε όταν ο συγκάτοικος συντετριμμένος άπλωσε ένα χέρι παρηγοριάς και δήλωσε ότι, αν παίρνεις ναρκωτικά, αυτός θα σταθεί δίπλα σου στη δύσκολη μάχη της αποτοξίνωσης; Θυμάσαι;
Τέλος πάντων, το κλείνω αυτό, δεν είχα την πρόθεση να γίνει της νοσταλγίας εδώ πέρα, ήθελα μόνο να ξέρεις ότι έχω επιχειρήματα. Η πραγματική μου πρόθεσή είναι να δοκιμάσουμε μια πιο φιλοσοφική θεώρηση του ζητήματος. Να ψηλαφήσουμε το γιατί. Γιατί νοσταλγία; Τι σημαίνει η παράδοσή μας σε αυτήν;
Είναι προφανές ότι κάθε καταφυγή στη νοσταλγία συνιστά νίκη του παρελθόντος εις βάρος του παρόντος. Γιατί, όμως, το παρόν να τρώει τόση ήττα; Ακολουθούν πιθανές απαντήσεις:
- Γιατί το παρελθόν υπήρξε, για κάποιο ειδικό και ανεπανάληπτο λόγο, πράγματι συγκλονιστικό. Πιστεύω ότι αυτή η απάντηση ίσως να αληθεύει για μερικούς ανθρώπους, αλλά όχι για πάρα πολλούς. Μπορείς να την επικαλεστείς, αν στο παρελθόν ήσουν αστροναύτης ή ο Ιντιάνα Τζόουνς.
- Γιατί η μνήμη είναι έτσι κατασκευασμένη, ώστε να ωραιοποιεί αλλά και να συμπυκνώνει το παρελθόν. Αφενός απαλλάσσει τα γεγονότα από τα ξίγκια και αφετέρου, διαπερνώντας τα με το βέλος του χρόνου, καταργεί τα κενά ανάμεσά τους και τα στριμώχνει στο σουβλάκι των αναμνήσεων. Βλέπεις πού φτάσαμε τώρα; Κάναμε τη μνήμη σουβλατζίδικο. Δεν απέχουμε πολύ από τη γέννηση φιλοσοφικού ρεύματος.
- Γιατί είμαστε τεμπέληδες. Δηλαδή, δεν τα δίνουμε όλα για να δημιουργήσουμε το καλύτερο δυνατό παρόν, με συνέπεια το παρόν μας να είναι μέτριο ή κακό. Σημειώνω ότι συνήθως σε τέτοια πράγματα η προσπάθεια και το αποτέλεσμα δεν έχουν αναλογική σχέση μεταξύ τους. Δηλαδή αν υπήρξες κατά 99% ειλικρινής με την πρώην σου, δε σημαίνει ότι εξασφάλισες το 99% μιας ιδανικής σχέσης, αφού το σκάρτο 1%, το ένα και μοναδικό ψέμα, είναι εκείνο που προκάλεσε το χωρισμό και μετά βρέθηκες να καταστρέφεις το γραφείο σου με το ακουστικό του τηλεφώνου. Δηλαδή όχι μόνο η σχέση σου έπεσε στο 0%, αλλά επίσης ξέμεινες από γραφείο και τηλέφωνο. Αντιλαμβάνεσαι, τώρα, πόση προσπάθεια χρειάζεται;
Όπως όλα τα γνήσια φιλοσοφικά ερωτήματα, έτσι και αυτό, δε βρίσκει εύκολα καθολική και τελεσίδικη απάντηση. Το σύστημα είναι πολυπαραμετρικό και υποφέρει από τη ρευστότητα των υποκειμενικών συντελεστών.
Το γεγονός παραμένει: για τους περισσότερους από μας το παρελθόν είναι η πιο φιλόξενη πατρίδα. Ακόμα και αν ψάχνουμε για μια νέα και καλύτερη, μέχρι να τη βρούμε, το παρελθόν είναι προς το παρόν η μόνη στην οποία μπορούμε να ταξιδέψουμε. Και η νοσταλγία εισιτήριο με ανοιχτή επιστροφή.